Nežider – austrougarski logor za Srbe 1914–1918

 

Nežider, austrougarski logor za internirane civile tokom Prvog svetskog rata, bio je jedan od najvećih te vrste. Nastao u zgradama i konjušnicama stare husarske kasarne, vremenom je dograđivan tako da se u njega moglo smestiti oko 15.000 interniraca. Služio je prevashodno za internirane civile iz Kraljevine Srbije, u znatno manjoj meri i iz Kraljevine Crne Gore i nekih delova Austrougarske monarhije u kojima su živeli slovenski narodi poput Rusa i Poljaka. Kroz ovaj logor je u periodu 1914−1918. godine prošlo više od 17.000 interniraca, od kojih je usled loših stambenih i zdravstvenih uslova i povremenih epidemija zaraznih bolesti njih oko 4.800 u njemu zauvek ostavilo živote.

 

Publikacija Nežider, austrougarski logor za Srbe 1914−1918, nastala kao saradnja autora Isidora Ćukovića, Nenada Lukića i Istorijskog arhiva Beograda, koncipirana je iz dva dela.

 

U prvom delu tematski se obrađuje sam logor Nežider, i sve ono što je vezano za njega, formiranje i razvoj logora, izgled, organizacija, svakodnevni život, umiranja i sahranjivanja logoraša. Ovaj deo dopunjen je izvodima iz sećanja logoraša, na osnovu do sada objavljenih memoarskih publikacija bivših logoraša, uz dopunu podataka iz novije literature, prevashodno iz kratke studije Eva Marije Mansberger i Karla Šefera Das Neusiedler Internierungslager 1914–1918 (Eva Maria Mannsberger und Karl Schäfer, „Das Neusiedler Internierungslager 1914–1918”. Neusiedler Jahrbuch HI, 2008/2009), kao i podacima iz nekoli ko novinskih članaka i dostupne arhivske građe.

 

Što se drugog dela knjige tiče, izvorna građa je obimna. Spisak umrlih interniraca 1914−1918. godine priređen je u celosti na osnovu do sada nekorišćene arhivske građe iz Arhiva Srbije, Arhiva Jugoslavije, Arhiva Vojske Srbije, Republičkog zavoda za zaštitu spo menika kulture i iz jednog dela Sterbebuche, originalnih knjiga umrlih koje su vođene u logoru.

 

Putem tabela, dat je:

 

popis umrlih podanika Kraljevine Srbije;
popis umrlih podanika Kraljevine Srbije za koje podaci nisu u potpunosti precizni;
popis umrlih podanika Kraljevine Crne Gore i delova tadašnje Austrougarske (sadašnjih država Hrvatske, Bosne i Hercegovine i Srbije);
popis umrlih podanika iz Carevine Rusije, Kraljevine Rumunije i Kneževine Albanije;
popis umrlih iz logorskog osoblja;
popis umrlih za koje se nije moglo utvrditi mesto rođenja;
popis umrlih za koje se ne može pouzdano utvrditi da li se radi o istim ili različitim osobama;
popis potencijalno umrlih civila koji nisu popisani u glavnim izvorima;
popis potencijalno umrlih vojnika koji nisu popisani u glavnim izvorima;
popis upisanih u nežiderske knjige umrlih koji su sahranjeni u drugim mestima;
popis umrlih za čiju smrt nije dobijena zvanična potvrda od nadležnih organa.

 

Publikacija Nežider, austrougarski logor za Srbe 1914−1918 je prvi sveobuhvatan pokušaj u našoj istoriografiji da se u okviru jedne monografije istraži sudbina srpskih interniraca i logoraša u nekom logoru na teritoriji Austrougarske monarhije tokom Prvog svetskog rata. Oslanjajući se na domaću i inostranu izvornu građu, kako dokumentarnu, tako i onu memoarskog tipa, kao i literaturu, autori su čitaocima približili do sada manje poznat aspekt stradanja srpskog naroda tokom Prvog svetskog rata.

 

Na promociji, održanoj u Rimskoj dvorani Biblioteke grada Beograda 26. aprila 2017, o izdanju su govorili Isidor Đuković i dr Miloš Paunović. Istom prilikom, promovisano je još jedno izdanje Arhiva – Kosta St. Pavlović, Londonski dnevnik 1945-1946.

 

 

Fotografije sa promocije